همشهری آنلاین - مریم قاسمی : اینها مقدمه‌ای بود تا شما را با مجموعه‌ای کم‌نظیر در منطقه۱۶ و در دل محله خزانه بخارایی آشنا کنیم؛ موزه‌ای کوچک از لوازم و یادگارهای رزمندگان و شهدای گرانقدر که حال و هوای جبهه‌ها و لحظه‌های ناب دلاوری و جانفشانی فرزندان این مرز و بوم در ۸ سال دفاع‌مقدس را تداعی می‌کند.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
تعدادی از جوانان و معتمدان محله خزانه بخارایی سال‌هاست روزانه به دیدار خانواده شهدا می‌روند و ضمن عیادت و دلجویی از آنها، یادگارهای ارزشمند شهدای محله را جمع‌آوری و در اتاقی ۹ متری که در طبقه سوم مسجد فاطمیه(س) محله خزانه بخارایی واقع شده در معرض دید عموم شهروندان قرار می‌دهند.
این جماعت فعال قصد دارند تا نسل‌های جدید و آیندگان با فرهنگ ایثار و شهادت آشنا شوند و از حال و هوای دوران ۸ سال دفاع مقدس بی‌خبر نمانند. در میان این آثار بیش از همه لباس‌های آغشته به خون، چفیه، پلاک‌های خمیده، قمقمه‌های سوراخ، عکس‌های یادگاری، سجاده‌های خاک‌آلود، کتابچه‌های دعا، عکس امام(ره) و... دیده می‌شود. آنها امیدوارند که در آینده نزدیک موزه‌ای بزرگ و جامع از آثار شهدای منطقه ۱۶ راه‌اندازی شود.
۲۶ سال تلاش برای جمع‌آوری آثار شهدا
«عبدالله جعفریان» یکی از ساکنان فعال ساکن محله خزانه است. او و دیگر دوستان هم‌محله‌ای‌اش مسئولیت جمع‌آوری این آثار را به عهده گرفته‌اند: «سال ۱۳۷۰ بود که مقام معظم رهبری مجوز تأسیس بنیاد حفظ آثار شهدا را به مهدی چمران، رئیس وقت شورای اسلامی شهر تهران، داد. از همان موقع جمع‌آوری یادگارهای به‌جامانده از شهدا آغاز شد. در مراحل اولیه کار، تصمیم گرفته شد تا آثار شهدای هر منطقه در همان منطقه نگهداری شود، زیرا یقین داشتند این کار تأثیر بیشتری در انتقال پیام شهدا به نسل‌های آینده خواهد داشت. بنابراین جوانان محله خزانه از سال ۱۳۷۴ کارجمع‌آوری و حفظ آثار شهدای منطقه ۱۶ را از محدوده ابتدای خیابان خزانه بخارایی، علی‌آباد، تختی و شهرک بعثت شروع کردیم.»
سراغ کوله‌پشتی شهدا را می‌گیریم
جعفریان خودش سال ۱۳۷۰ خبرنگار ثبت وقایع جنگ بوده و بسیاری از وصیت‌نامه‌های مکتوب و نوارهایی که آخرین کلام شهدا در آن ضبط شده را قبل از آنکه به دست خانواده‌هایشان برسد، خوانده و شنیده است. شاید به همین دلیل این همه‌سال دلسوزانه برای حفظ یادگارهای شهدا تلاش می‌کند: «در محله خزانه، بیش از ۱۱۰۰ شهید داریم. با کمک جمعی از بچه‌های دلسوز بسیجی، خانواده شهدا را شناسایی کردیم، به منزل‌شان رفتیم، از خانواده‌ها خواستیم که کوله‌پشتی شهدا را که بعد از شهادت، بنیاد شهید برای آنها آورده، به ما بدهند. بعد از آنکه هدف‌مان از جمع‌آوری آثار را برایشان شرح می‌دادیم، استقبال‌کردند، اما دل کندن مادر، پدر، خواهر و همسر شهدا از دست‌نوشته‌ها، آخرین لباس و وسایل شخصی فرزند شهیدشان خیلی سخت بود.»
مردم متولی باشند، کار ماندگار می‌شود
«سیامک خستو» نیز که از ابتدای این طرح جعفریان را همراهی کرده، وقتی می‌خواهد از لحظات وداع خانواده‌های شهدا با یادگارهای فرزندان شهیدشان بگوید، اشک در چشمانش جمع می‌شود: «هیچ‌وقت این لحظه‌ها را فراموش نمی‌کنم و از یادم نمی‌برم. همه ما دلمان می‌خواهد به پاس این اعتمادی که خانواده شهدا به ما داشته‌اند، کمترین کاری که می‌توانیم انجام دهیم همین باشد که فضایی دائمی برای نمایش این آثار در نظر بگیریم؛ فضایی که توسط خود مردم اداره شود، چون هر برنامه‌ای که مردم متولی آن باشند، تا ابد ماندگار می‌شود.»
فضای متفاوت مسجد فاطمیه(س)
وسایل شهدا توسط این ۲ جوان محله و دوستان‌شان جمع‌آوری شده و در یک اتاق ۹ متری، آرشیو کاملی از یادگارهای شهدا در۴ بخش آماده شده و در معرض دید شهروندان قرار گرفته است. بخش اول، آرشیو فیلم است که مستندهایی از جنگ، سینمای دفاع مقدس، تصاویر شهدا، مراسم تشییع پیکر شهدا و... در آن موجود است. بخش دوم نوارهایی است که بیشتر آنها توسط شهدا تهیه شده، به این صورت که شهید در حین عملیات ضبط صوت را در کوله پشتی روشن گذاشته و بعضی از این نوارها با آخرین حرف‌های قبل از شهادت و آخرین جملاتی که به خانواده‌هایشان گفته‌اند تمام می‌شود. در بخش سوم یک پرونده از هر شهید تهیه کردیم که نمونه‌ای از دست‌نوشته‌ها، عکس‌ها، وصیتنامه و حتی نگاتیوهایی که آن زمان گرفته بودند، تهیه شده است. بخش چهارم، بخش کامپیوتری است که در واقع آرشیو تمامی عکس‌های مربوط به شهدا را در خود جا داده است.
آن‌طور که جعفریان می‌گوید، سال‌ها پیش قرار بود فیلم‌ها و آپارات‌هایی که از سال ۱۳۶۵ تهیه شده به دی‌وی‌دی، مموری کارت و... منتقل شود تا امکان استفاده آسان از آنها در آینده وجود داشته باشد، اما به دلیل محدودیت فضا، نه تنها فیلم‌های ویدیویی و نوارها دست‌نخورده باقی مانده، بلکه مستندسازی از زندگی‌نامه شهدا با حضور خانواده شهدا آرام‌تر پیش می‌رود تا یک فضای مناسب برای فعالیت‌های بیشتر در نظر گرفته شود.
کمک برای راه‌اندازی خانه‌موزه شهدا
خستو به لیست بلندبالایی از پیگیری‌ها و وعده‌هایی که در مورد اختصاص فضای دائمی برای نگهداری آثار شهداست، اشاره می‌کند و می‌گوید: «بارها این مسئله را دنبال کردیم. به هر جا و هر مسئولی که فکرش را بکنید، سر زدیم. گاهی وعده‌هایی هم به ما دادند، اما وعده‌ها هرگز عملی نشد. قرار شد نزدیک گلزار شهدای گمنام محله خزانه، فضایی در اختیارمان بگذارند، اما این اتفاق هم نیفتاد.»
جعفریان با تأیید این حرف‌ها می‌گوید: «علاوه بر محدودیت فضا، همواره با محدودیت امکانات هم مواجه هستیم. پیش از اینکه همین اتاق ۹متری را داشته باشیم، در یک مثلث یک در ۳متری در راه‌پله مسجد، یادگار شهدا را نگهداری می‌کردیم. همین جابه‌جایی‌ها باعث آسیب‌دیدگی تعدادی از اشیا شد. همان‌طور که می‌بینید، لباس‌ها و وسایلی که زودتر دستخوش فرسودگی می‌شوند نیز در محفظه خاص و دور از گرد و غبار نگهداری نمی‌شوند.»
استقبال از آثار شهدا در نمایشگاه‌ها
آثار جمع‌آوری‌شده از شهدا تاکنون بارها در نمایشگاه دفاع مقدس، هفته بسیج و ماه مبارک رمضان به نمایش گذاشته شده است. جعفریان با اشاره به استقبال اهالی از غرفه یادگار شهدا می‌گوید: «هرسال به مناسبت‌های مختلف نمایشگاه‌هایی برپا می‌شود که در آنها یک غرفه را به نمایش آثار شهدا اختصاص می‌دهند. جالب است بدانید که همیشه یکی از شلوغ‌ترین و پربازدیدترین غرفه‌های نمایشگاه، همان غرفه‌ای است که در آن آثار شهدا چیده شده است. شهروندان با علاقه درباره سن و چگونگی به شهادت رسیدن شهدا سؤال می‌کنند. لباس‌های آغشته به خون و عکس‌های خون‌آلودی که لحظه شهادت در جیب پیراهن شهید بوده را تماشا می‌کنند و از دیدن این همه ایثار شهدا تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. مگر نه اینکه ما هم همین را می‌خواهیم؟ مگر نمی‌خواهیم نام و یاد شهدا و گذشت و ایثارشان در خاطر همه باقی بماند؟ پس چرا به برگزاری چند نمایشگاه مناسبتی بسنده کرده‌ایم؟»
حرف از نمایشگاه‌های فصلی و استقبال اهالی از غرفه یادگارهای شهدا که می‌شود، خستو می‌گوید: «هرکسی این یادگارها را می‌بیند، باور نمی‌کند که بعد از گذشت ۳۵ سال تا این اندازه سالم و پاکیزه مانده‌اند درحالی که ما هیچ یک از این لباس‌ها را نشسته‌ایم. همان‌طور که در کوله‌پشتی شهید بوده، از خانواده‌هایشان گرفته‌ایم و سال‌ها نگه داشته‌ایم. فقط هنگام جابه‌جا کردن آنها، دست‌هایمان را می‌شوییم تا وسایل شهدا کثیف نشود و در اینجا را محکم می‌بندیم تا گرد و غبار وارد اتاق نشود و تلاش می‌کنیم تا از آن به بهترین نحو نگهداری کنیم.»
نظر شما